Uzaktan algılama uydular yardımıyla yeryüzü hakkında bilgi edinme metotlarının tamamından oluşmaktadır. Yer yüzeyinin üzerindeki değişimler, yapılar belirlenip haritalanmaktadır. Uzaktan algılama amaçlarına göre değişmektedir. Bu amaçlar sırasıyla, deniz ve okyanuslarda uzaktan algılama, jeolojik uzaktan algılama, coğrafi uzaktan algılama, tarımsal/zirai uzaktan algılama, ormanların uzaktan algılanması, görüntü istihbaratı (imint-imagery intellingence) gibi konuları içerir.
Denizlerde uzaktan algılama yüksek çözünürlüklü verilerle mikroplastiklerin belirlenmesi ve takibi ya da tanker ve gemilerin belirlenmesini içerir, denizlerde uzaktan algılama ile deniz seviyeleri, buzullar küresel ısınma için takip edilmektedir. Bunun yanı sıra, deniz ve okyanuslarda tanker ya da sondaj kökenli petrol sızıntıları uydular ile tespit edilebilmektedir. Ayrıca okyanuslar ve denizlerde uzaktan algılama ile balıkçılık için hedef alanlar belirlenmektedir. Suyun girdap yönü, girdaptaki balıklar için gerekli olan besinler, su sıcaklığı gibi parametrelerle balıkçılık için uygun alanlar belirlenebilmektedir.
Şekil 1. Balıkçılık için uydu verisinin işlenmesi sonucu ortaya çıkan harita (Mavi alanlar balık avlamak için uygun alanlar)
Şekil 2. Mauritus açıkları, Hint okyanusunda Wakashio petrol sızıntısı(Sankaran Rajendran, Sentinel2)
Jeolojik uzaktan algılamada ise genel olarak kayaç ve minerallerin sahada dağılımı, fay-çizgiselliklerin belirlenmesi, alterasyonların türü ve dağılımı belirlenmektedir. Maden yataklarına yönelik olarak yapılan uzaktan algılama çalışmasında yatak tipi, aranacak mineralin türü, oluşum ortamı bilinmeli ve uzaktan algılama çalışması buna göre yapılmalıdır. Bir madene yönelik uzaktan algılama çalışmasında, litolojik/jeolojik harita, fay-çizgisellik haritası, maden alterasyonlara bağlı ise alterasyonlar ve bu alterasyonların türleri, içerikleri, sahadaki dağılımları, maden alterasyonlara bağlı değil de belirli kayaç ve kayaç grupları içerisinde ise bu grubun ayrımlanması ve madeni bulunduran kayacın ortaya çıkarılıp haritalanması gerekmektedir. Sonuç olarak jeolojik uzaktan algılama iki şekilde yapılabilmektedir. Birincisi sahaya gittikten sonra teyitli bir şekilde uzaktan algılamanın yapılması, ikincisi ise sahaya gitmeden önce uzaktan algılamanın yapılıp, sahaya gittikten sonra yapılan çalışmanın revize edilmesi şeklinde olabilir.
Şekil 3. Orta Anadolu’da bir manganez yatağında manganez içeren zonların belirlenmesi(Jeomodel, 2022)
Şekil 4. Eskişehir’de manyezit içeren alanlar(parlak pikseller),(Jeomodel, 2022)
Coğrafi uzaktan algılamada buzulların takibi, alanları, bitki örtüsü durumu, çölleşme gibi çalışmalar yapılır. Misal olarak çölleşmeden bahsedebilmek için sahada yüksek sıcaklık ve kuvars miktarı ile kuvars içeren kayaların var olması gerekmektedir. Bu gibi parametreler izlenerek coğrafi çalışmalar yapılabilmektedir.
Şekil. 5 Iğdır’da çölleşme(beyaz pikseller),(Jeomodel, 2022)
Tarımda uzaktan algılama uydulardan ve dronelardan elde edilen verilerle yapılabilmektedir. Örneğin tarla, bağ ve veya bahçedeki bitkilerin sağlık durumları, su ve gübre ihtiyaçları uydulardan veya dronelardan elde edilebilir. Sonuç olarak bir sezon boyunca ölçüm alınan bir bahçe ya da tarla için rekolte tahmini yapılabilmektedir.
Şekil 6. Niğde’de bir tarlada gübrelenmesi gereken yerler(yeşil bölgeler), Jeomodel, 2022
Ormanların uzaktan algılamasında yangın olmayan dönemlerde ormanın sağlığı hakkında bilgi alınabilir, orman yangını olabilecek riskli alanlar CBS ile belirlenebilir. Yangın sonrasında yangının gidişatı ile ilgili olarak yanan alan tespit edilebilir. Yanan alanın miktarı, yangının büyüme yönü uydu verilerinden belirlenebilir.
Şekil 7. Kaş Çukurbağ 25 Haziran 2020 Orman Yangını, Jeomodel, 2020
Görüntü istihbaratında ise, ne yük taşıdığı bilinen ve istihbaratı alınmış yük gemisi ya da tanker takip edilebilmektedir. Ayrıca savaş zamanlarında veya sabotaj öncesi ve sonrasında son durumu gözetlemek ve önceki haliyle kıyaslamak için görüntü istihbaratı kullanılır. Mesela Suudi Arabistan’da ARAMCO tesislerinin vurulmasında ateş yönünün tayin edilmesi, Rusya-Ukrayna savaşında savaş alanlarında yanan alanların belirlenmesi,savaştan hemen önce Rus birliklerinin yapmış olduğu yığınakların görüntülenmesi, patlatılan hangarın görüntülenmesi, Suriye iç savaşında tarafların coğrafya üzerindeki elde ettikleri sahaların belirlenmesi, İdlib’te gözetleme kulelerinin belirlenmesi gibi örnekler verilebilir.
Şekil 8. Aramco tesislerine yapılan saldırının sonraki durumu uydu görüntüsü, Digitalglobe
Şekil 9. Antonov An-225 (Dünya’nın en büyük yolcu uçağı) içerisindeyken hangarının Ukrayna’da Rus Güçleri tarafından vurulması, Planet
Kısacası uzaktan algılama hayatın her alanında uygulaması olan, ana amacı gözetlemek ve belirlemek olan bir metotlar bütünüdür.